Aan het einde van zijn laatste tentoonstelling, "No church wild" in DITTRICH & SCHLECHTRIEMkregen we de kans om langs te gaan bij de uit Angola afkomstige, in Lissabon opgegroeide en nu in Berlijn gevestigde expressionistische schilder, Ál Varo Tavares d'Guilherme. We spraken over zijn tumultueuze pad in het leven van een kunstenaar, ervaringen uit zijn vroegere dagen en zijn hedendaagse relatie tot zijn praktijk.
We begonnen ons gesprek met het bespreken van Ál Varo's relatie tot Berlijn en hoe hij hier terecht is gekomen.
"Je komt naar Berlijn, je ziet deze stad en je kunt experimenteren en onderzoeken met een soort vrijheid. Je probeert dingen uit. Omdat Berlijn geen emotionele stad is. Het is geen sentimentele, poëtische plek. Daar is poëzie in deze brutalistische architectuur, deze grijsheid, maar het is heel rechttoe rechtaan. Als je uit Lissabon komt, waar kastelen en heuvels zijn en je al die mooie uitzichten en bomen hebt, dan is dat romantisering. Maar dan word je geboren in Angola, je weet wel, burgeroorlog. Dus je leeft in een soort parallelle omgeving waar je een randfiguur bent."
"Ik zie het als drie fasen; drie aktes. De kindertijd benadering van de burgeroorlog, en dan de tweede akte heb je Lissabon, waar je ouders naartoe zijn geëmigreerd, en de derde akte is een plaats van je keuze waar je wilt zijn en blijven. En Berlijn in 2018 was zeker die plek. Maar dat weet je niet als je op straat slaapt. Al die clichés. Romantiseringen, vicitimiseringen en wat een kunstenaar kan zijn of doen. Maar soms heb je echt geen opties. Je moet jezelf voorhouden hoe je dit vanaf nul gaat opbouwen om op een plek te komen waar mensen je werk kunnen zien. Het is eigenlijk Tom Cruise en Mission Impossible; ik moet deze mindset creëren; zelf bepalen. Een financiële manier creëren om te slapen."
"Ik ben heel gevoelig en persoonlijk en emotioneel expressief. En ik zie dit niet als een zwakte. Ik heb het gevoel dat het mooi is om menselijke gevoelens te hebben. En van daaruit kun je uitdrukken wat is. Dat is alles wat ik weet. Maar ik weet het ook niet. En ik hou ervan om in deze posities van niet-weten te zijn, zodat ik altijd iets leer. Dan gaat dat in het werk zitten en heeft het veel invloed. "
Op een gegeven moment, in zijn begindagen in Berlijn, vertelde Ál Varo dat hij zelfs in het afval van de kunstacademie naar schatten zocht.
"Want weet je, misschien hebben ze er wel coole spullen neergelegd? Misschien vind je wel sneakers, airmax, waar zijn die mensen verdomme mee bezig? Ik had het gevoel dat dit afval echt mijn oase in de woestijn was... Toen merkte de leraar op: 'Hé, wil je studeren aan de UdK?'. Ik had zoiets van: Ik zou wel willen maar ik heb geen papieren."
Dus je was niet in staat om daar te studeren? Vroeg ik.
"Ik heb twee lessen gekeken. Maar school was nooit iets voor mij. Ik had altijd iets met de leraren waarbij ik ze iets vroeg en ze dan boos op me werden. Ik maakte naakten voor [de leraar]. Zoals pornografische scènes. Gewoon omdat mijn idee was dat kunst moest choqueren. Ik zou het geweldig vinden als ze ernaar keken en zeiden: "What the fuck?". Je weet wel, zoals een renaissanceschilderij? Zoals een Rembrandt? Het creëert een soort operasensatie als 'Ahhh'."
Ik vroeg me af of hij zich altijd gedwongen voelde om het pad van de kunstenaar te volgen.
"Ik wist het altijd al sinds mijn achtste. Want als je acht jaar bent, begin je met schilderen en waarschijnlijk ook met muziek maken. Dan begint het je aandacht te trekken."
Ál Varo vertelde vervolgens het verhaal van het eerste moment dat hij meemaakte dat iemand anders zijn werk diep beleefde, in een trein uit Lissabon om 1 uur 's nachts.
"Ik zie een meisje pizza eten en ik vraag of ik een stuk pizza mag en zij had zoiets van 'ik heb al gegeten, dus je mag de andere stukken hebben'. Dus ik at de pizza op en daarna tekende ik op de doos, op het karton... Toen zat er plotseling in de trein, tien meter verderop, een kerel, fucking grote, met iedereen in de trein aan het rotzooien, kwam hij naar me toe en pakte het stuk karton. Het leven daagt je altijd uit met personages, weet je? Piraten, zeemeerminnen, tovenaars."
"Dus ik kijk naar hem en hij stopt. Hij staart naar het karton. Drie seconden, vier seconden. Hij heeft het niet in de vuilnisbak gegooid of zo. Hij kijkt echt! Niemand gelooft deze onzin. De homie kwam terug met het karton en kwam dicht bij me staan. Hij omhelst me. Huilt. Dus ik voel me zo, hé, ik ben op een missie."
"Ik zit nooit in de comfortzone. Ik blijf gewoon werken, meer werken. Dat is het enige perspectief dat ik heb. Ik zou het geweldig vinden als de werken over de hele wereld te zien zouden zijn."
Wat is je relatie tot je schilderijen? Ik vroeg het scherp.
"Ik vind het leuk om plezier te hebben met het werk. Ik dans met ze. Ik praat met ze. Het is net een kat. Ze praten niet, maar ze zeggen veel. Soms gebeurt dat ook met de schilderijen. Dan praten ze tegen je. Ik probeer heel dichtbij te zijn, maar geef ze tegelijkertijd de ruimte om te stralen; om het verlengstuk van de wereld te zijn dat ze zijn."
"Ik denk na over het creëren van een leger. De schilderijen zijn mijn leger, weet je? Ik ben de commandant. Dus soms als de show eraan komt, moet ik tegen de schilderijen zeggen, naar ze kijken: 'Zijn jullie er klaar voor! De show komt eraan!'."
Als afsluitende vraag was ik benieuwd hoe de kunstenaar zelf zijn werk ervaart, en hoe hij zou willen dat anderen dat doen.
"Het is vrij lawaaierig, maar heeft ook momenten van stilte. Ik denk na over hoe een blinde naar mijn werk zou kijken. Hoe het het gezichtsvermogen van een blinde zou kunnen wekken. Omdat ik het voorrecht heb om te zien. Ik weet wat schoonheid is. Jij weet misschien wat schoonheid is. We begrijpen via onze ogen dat een bloem mooi is, omdat we ons verbinden met al die concepten en woorden en met wat we in ons hoofd weten. Dus ik stel alles in vraag en probeer al deze dingen uit te dagen en na te denken: Als een blinde mijn schilderij ziet, hoe weet die dan dat het mooi is of niet? Ik heb echt het voorrecht om te zien en te weten wat schoonheid is, en ik denk dat ik gewoon wil uitdagen wat schoonheid kan zijn; wat waar is, wat nep is. Ik wil de mogelijkheden om te creëren uitbreiden. Ik denk dat dit heel belangrijk voor me is. Maar ik heb nog steeds het gevoel dat ik nog niet begonnen ben."
Met dank aan Ál Varo. Je kunt zijn links hieronder vinden.
Woorden en portretten door Ewan Waddell.
